Ontdek de Gelderse klompenpaden: Het Laorns Enkenpad in Laren

Loop via akkers en weilanden, over en langs eeuwenoude enken en over oude en nieuwe landgoederen.

Bewoning vroeger en nu

Laren wordt al in 1294 op schrift vermeld. De oudste boerenerven dateren uit de late middeleeuwen en liggen verspreid langs de enkgronden, de Ooster- en Westerenk, en in de kern van het dorp. De sporen van de eerste bewoning zijn echter al veel ouder. Bij graafwerkzaamheden zijn aardewerk en restanten van een houten bebouwing uit de Romeinse tijd gevonden in het gele zand onder de zwarte enkgrond.

In de loop van de 19e eeuw ontwikkelde Laren zich steeds meer als straatdorp met bebouwingen langs de uitvalswegen. Op het platteland trad vanaf die tijd schaalvergroting en specialisatie op.. De kleine gemengde bedrijven van vroeger zijn verdwenen. De huidige boerenbedrijven zijn sterk gemoderniseerd en veel voormalige boerderijen worden tegenwoordig bewoond door burgers.

Laren (foto: Omroep Gelderland)

Meester Heuvel

Meester Heuvel, eind 19e eeuw leraar op de dorpsschool vormde met zijn landbouwlessen voor jong en oud een belangrijke schakel tussen burgerij en boeren. Geboren op boerderij Blauwhand in buurtschap Oolde, schreef Hendrik Willem Heuvel de bundel Oud-Achterhoeksch Boerenleven, Hierin beschreef hij het dagelijkse leven rond 1876 op de boerderij en de school. Ook schetste hij diverse locaties langs de route van het Klompenpad. De oude boerderij ’t Heuvel op de Broersdijk in Groot Dochteren is een bijzondere, want daar is zijn grootvader geboren. Veel oude voorwerpen waarover Meester Heuvel schrijft zijn te zien in De Verzamelhuuskes Achter de Heg van Dick en Gerrie Kok, Brenschutte 4 in Laren. Hier is zijn schoolklasje ingericht en er is onder andere een verzameling klompenmakers-gereedschap. Bezichtigen is mogelijk na telefonische aanmelding via 06-39416015.

De kerk in Laren (foto: Omroep Gelderland)

Hervormde Kerk

De Hervormde kerk is al sinds 1835 het middelpunt van Laren. De kerk is destijds gebouwd naar het ontwerp van architect B. van Zalingen in de neoclassicistische stijl. Daarvoor gingen de protestanten naar een nabijgelegen kapel welke reeds dateerde uit 1684. De kapel raakte dermate in verval dat men besloot een nieuwe kerk te bouwen. Voor de bouw van de zogeheten Waterstaatskerk werd de kerk onder toezicht van ingenieurs van Rijkswaterstaat gebouwd, veelal met financiële steun van de landelijke overheid.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog raakte de kerk zwaar beschadigd doordat de Duitse soldaten het naastgelegen pastorie opbliezen. Na de oorlog werd de schade aan de kerk hersteld waarbij een aantal elementen werden aangepast. Zo werden de gietijzeren ramen vervangen door houten boogramen. De kerk behield zijn houten klokkentoren. In 1966 werd de kerk aangewezen als rijksmonument. Dagelijks is het stiltecentrum geopend.

De Flesch

Landgoed De Flesch is een waterrijk gebied dat diverse soorten watervogels herbergt. Naast grauwe ganzen en wilde eenden zijn hier ook kuifeenden te zien. De kuifeend, van oorsprong een trekvogel, broedt en overwintert in Nederland. Hoogstwaarschijnlijk is De Flesch net als Kapraolsvenne een pingoruïne, een tamelijk zeldzaam overblijfsel van de ijstijd. Landgoed De Flesch is opengesteld maar geen onderdeel van de klompenpadroute. Een bezoekje is zeker de moeite waard.

De Flesch (foto Omroep Gelderland)

Tegels onderzoek bodemleven

Hier vindt praktijkonderzoek plaats naar natuurinclusief boeren, oftewel boeren binnen de grenzen van de natuur. Daarbij wordt behoud en herstel van biodiversiteit gecombineerd met een economisch levensvatbare bedrijfsvoering.

Op dit perceel wordt zeer weinig kunstmest gestrooid en vervolgens onderzocht hoe het bodemleven hierop reageert. Ieder kwartaal inventariseert Wageningen Universiteit & Research (WUR) samen met de agrariër de soortenrijkdom onder een aantal tapijttegels die daartoe in bosstrook en weiland zijn neergelegd. Naast wormen, pissebedden en mieren is ook de tijgerslak aangetroffen, de grootste naaktslak die in ons land voorkomt (maximaal 20 cm). Tot drie meter rondom de tegels wordt bekeken welke planten er groeien.

Laren van boven (foto Omroep Gelderland)

Haarbroekse Vijvertuin

Dit agrarisch gebied wordt Het Haarbroek genoemd. Haar verwijst voor een laag struikgewas en broek naar laaggelegen land. Boerderij De Stouwe, gebouwd in 1924 als melkvee- en varkensbedrijf huisvest tegenwoordig De Haarbroekse Vijvertuin, een grote parktuin met twee vijvers, een zaaltje voor groepen en een tuinhuis met zelfbediening. Dit park omvat tevens een spreukentuin met ongeveer 200 spreuken en gezegdes. Sommige worden uitgelegd en een aantal mag u zelf raden. Ze worden uitgebeeld met behulp van oude materialen die vroeger op de boerderij te vinden waren. Zo is het kapelletje gemaakt van een oude brokkensilo.

Landgoed op de verlenger (foto Omroep Gelderland)

Landgoed Oolde
Het huidige huis Oolde dateert van 1663. Rond 1871 is de tuin opnieuw aangelegd in een landschappelijke stijl door tuinarchitect Hendrik Copijn. De gracht is toen gedempt en er kwam een vijver met een schiereiland. Markant voor zijn ontwerp zijn groepen van telkens zeven bomen, onder andere lindes langs het klompenpad. Er zijn meerdere zichtassen, die allen worden doorsneden door een grote boom. Bij het bruggetje staat een koperbeuk geënt op een groene beuk. Het bos kent veel rode eekhoorns en meerdere soorten spechten. Het koetshuis met paardenstal in eclectische stijl staat op naam van architect Lucas Hermanus Eberson. In de tweede helft van de vorige eeuw werd de jaarlijkse melkvee- en kalverkeuring gehouden in de weide voor Huis Oolde.

Wil je meer klompenpaden ontdekken? Kijk dan zondag om 17.15 uur naar Klaas op Klompen op TV Gelderland of bekijk de afleveringen online via Uitzending Gemist. De routes zijn terug te vinden op gld.nl/klompenpaden.